One week down, five to go

Na de rondleiding over de Ubuntu campus en de overheerlijke Hollandse pannenkoek hebben we vrijdag voor het eerst een uurtje in de zon gezeten. Goed warm, maar prima uit te houden. Om 14.00 uur hadden we weer college van dr. Thuma over de Millenium Development Goals. Zoals verwacht werden we bij terugkomst ontvangen door een comité kinderen. Aangezien ik steenkapot was, zoals bijna iedereen van de groep, ben ik een uurtje m’n bed in gedoken. Gelukkig nam Eva de moederrol op zich en vermaakte ze met wat reggaeton en daarbij passende dansjes. ’s Avonds keken we weer een ouderwets slechte romantische komedie (Friends with benefits) en speelden we voor de verandering ‘Wie ben ik’.

Zaterdagochtend werd ik samen met Eva verwacht op de male ward (mannen > 5 jaar) voor m’n eerste Clinical Round. Het is echt bizar hoe zo’n afdeling eruit ziet. Eén grote ruimte met 25 bedden, waarvan 24 bezet. Daarnaast nog een soort serre met 10 bedden voor de tuberculosepatiënten, allemaal bezet. Eerste indruk: wat een belachelijke slechte omstandigheden. Erg warm, enorme stank, slechte bedden, smerige dekens, kussens bestaande uit spijkerbroeken van desbetreffende patiënt, verroeste infuuspalen, veel vliegen, grote spinnen en zieke, heel zieke mensen.

We liepen met een Zambiaanse arts mee die niet heel makkelijk te verstaan was. Zijn handschrift was al helemaal niet te lezen. Met de nodige vragen wisten we toch de meest relevante informatie te achterhalen. Ik zal de details van casusbesprekingen achterwege laten, maar heb wel wat interessante dingen gezien.

Op het vijfde bed lag een jongvolwassen man met een halve voet. Niet zomaar geamputeerd, afgehakt. Je zag gewoon de doorsnee van zijn voet: aan de buitenkant zijn huid, daaronder een spierlaag en verder alleen maar vlees. Al snel bleek het de normaalste zaak te zijn om niets tegen de patiënt te zeggen, slechts te onderzoeken. De man haalde – zoals iedere andere patiënt – zijn eigen verband eraf. Hij pulkte ongegeneerd aan zijn wond, alsof hij er niets van voelde. De pijngrens van de mensen hier ligt zo vreselijk veel hoger dan in westerse landen.

Op het zevende bed lag de patiënt die ik donderdag mede geopereerd had. Hij lag half te slapen, zijn arm in het verband, vastgebonden aan een infuuspaal. De pinnen staken nog uit zijn vingers. Het verband moet nog een week blijven zitten, de pinnen mogen er over 20 dagen uit. We hebben ‘m toch flink toegetakeld. Zielig man.

Daarnaast lag een jongen die bij een bosbrand in een boom was geklommen om te ontsnappen aan de brandhaarden. Ware het niet dat de boom waarin hij was geklommen, vlam vatte. Hij lag al sinds juli in het ziekenhuis, was flink ondervoed en had na verscheidene bloedtransfusies alsnog bloedarmoede.

Ook lag er de jongen met epilepsie die compleet was verminkt door de traditional healer. Zijn ooglid was na de operatie donderdag toch redelijk hersteld. Een jonge jongen daarnaast had na een motorongeluk met zijn opa zijn hiel zowat verloren. Met een aantal hechtingen kon z'n voet toch nog gered worden.

Op het elfde bed lag (wederom) een jong jongetje met ernstige myositis onder zijn knie, een ontsteking van spierweefsel. Ter hoogte van zijn scheenbeen ontwikkelde hij veel pus, wat ontzettend pijn deed. De fysiotherapeut die toevallig langskwam, onderzocht de patiënt nog eens. Hij probeerde de knie van het aangedane been te strekken, waarop de jongen van pijn in huilen uitbarstte. De arts besloot daarop later die ochtend zijn been te ontlasten door een operatie.

Verder lagen er nog patiënten met meningitis, mania, ernstige lepra (slecht één voet, geen vinger/teen zat nog op normale manier vast aan zijn ledematen), glomerulonefritis (nierziekte), alcohol gerelateerde levercirrose (waardoor gigantische vochtophoping in zijn buik) en een maagzweer. Tijdens het lopen van de visites ging de telefoon van de arts af, vol volume. Zijn moeder belde. Genoeg reden om het onderzoek bij de patiënt te staken en even bij te praten.

Op de gang daarnaast, een soort serre met doorgang naar buiten, lagen zoals gezegd alleen maar Tb-patiënten, vaak in combinatie met HIV (als oorzaak of gevolg, komt beide vaak voor). Voor de definitieve diagnose van Tb moest bij de patiënt op het eerste bed een biopsie worden genomen van zijn lymfklier. Die biopsie moet naar het University Teaching Hospital in Lusaka worden gestuurd voor analyse. Wachttijd voor uitslag: 2-4 maanden. Daarop werd besloten om maar alvast met therapie te beginnen, vooraleer de patiënt zijn laatste adem uit zou blazen.

Een andere patiënt had een röntgenfoto van z’n longen laten maken wegens verdenking op Tb. Het was even zoeken in de kar van de zusters, maar na vijf minuten kwam er iets tevoorschijn. Ouderwets op papier, A1-formaat, tegen de zon in om te beoordelen.

Alle ramen en deuren waren ten behoeve van de ventilatie geopend. Goede oplossing tegen de kolonisatie van Tb-bacteriën, maar ook alle ramen en deuren naar binnen stonden open. Aan besmettingspreventie deden ook de artsen niets. Aangezien ik zeker met tien mensen met open Tb in aanraking ben gekomen, is de kans niet nihil dat ik de sigaar ben. Maar ach, de afgelopen zes jaar is het met andere studenten ook goed gegaan, dus het zal wel meevallen.

Toen de visite achter de rug was, ging onze arts naar een andere afdeling om te helpen. Hij beval ons aan om achter een andere arts aan te gaan, omdat hij het jongetje met de pusophoping in het scheenbeen ging opereren. Dus Eva en ik naar het Operation Theatre. Snel omkleden, want de patiënt was er ook al. Verder was het heel rustig (2 artsen en 1 verpleegkundige t.o.v. 4 artsen en zo’n 15 verpleegkundigen donderdag). In het weekend worden geen operaties gepland, alleen maar spoedgevallen. In de OK aangekomen kreeg Eva de vraag of ze even de anesthesie wilde toedienen. Ehm, dat hebben wij nog nooit gedaan. Hij een beetje lachen, waarna hij de ketamine en atropine in de juiste hoeveelheden mengde en toediende via een infuus. Vervolgens vroeg de chirurg wie steriele handschoenen ging aandoen. Snel wees Eva mij aan, wat ik een prima plan vond. De chirurg vroeg om zijn scalpel, die ik aangeef. “No, you can do it.” What the fuck, hij zegt dat ik even die patiënt moet opereren! Dat leek me geen goed plan, aangezien ik dat zelfs pas één keer op een dood lichaam heb gedaan. Ik heb dan ook geweigerd, waarop hij met een glimlach de scalpel pakte en het onderbeen van de jongen opensneed. Door het onderliggende pus moest hij er zowat met zijn hele gewicht op hangen om een incisie te maken. Toen de snee eenmaal was gezet, stroomde een enorm smerige hoeveelheid pus uit de wond, samen met een hoop bloed. Je kon het scheenbeen zo zien zitten. Om alle troep te verwijderen, perste hij zoveel mogelijk pus uit het been. Uiteindelijk liet hij een steriel gaasje achter en verbond de wond. Operatie geslaagd.

We hebben nog een half uurtje in het Operation Theatre gewacht op een eventuele spoedoperatie, maar die kwam niet. We liepen nog een rondje over de pediatrics en namen nog een kijkje bij maternity en de female ward, waarna we besloten om terug naar de Dormitory te gaan.

Daar stond net een groep klaar om naar de dam te lopen. Ik kleedde me om en liep mee. Mooie wandeling van een klein uurtje. Normaal ben ik daar niet zo van, maar het is hier zo absurd mooi. En je maakt altijd wat nieuws mee, dus genoeg redenen om mee te gaan.

Omdat we geen colleges hebben in het weekend, liep ik na de lunch met Frank en de jarige Nicole naar de markt achter het ziekenhuis. Twee chitenge’s voor Nicole en een Zambiaans voetbalshirt voor Frank rijker gingen we weer terug.

In de buurt van Macha ligt een restaurantje met prima voedsel en vooral: frisdrank. We leefden al een week op water, dus daar hadden we wel trek in. In gezelschap van Janneke, Gertjan, hun drie kinderen en de vrijdag gearriveerde prof. dr. Nouwen (onze hoogleraar Immunologie en coördinator van deze minor International Health & Tropische Geneeskunde) gingen we daar eten. Ze hadden al vernomen van onze komst en hadden een band uitgenodigd. Wat voor een band? Een plaatselijke, met zelfgemaakte instrumenten van vooral bomen en dierenvellen. Na een fietstocht van drie uur kwamen ze aan. Ja, je leest het goed. Die vijf gasten (vier muzikanten en een danser) hadden alle instrumenten, inclusief drumstel, gitaar en een soort grote banjo achterop de fiets meegenomen. Drumstokjes hadden ze niet, dus de drummer liep de tuin in en brak twee takjes af. Daarop heeft hij de hele avond gedrumd. Zoiets kan toch alleen in Afrika.

Ze maakten echt leuke muziek (al leek het alsof ze de hele avond maar drie verschillende nummers speelden) en de Zambiaanse kinderen lieten de heupen weer flink swingen. Het werkte aanstekelijk, waardoor binnen de kortste keer (waarschijnlijk onder invloed van de nodige cafeïne van de Coca-Cola) ook alle blanken op de ‘dansvloer’ stonden. Het geïmproviseerde lopend buffet was prima te eten, al wordt het voedsel de laatste dagen ietwat eenzijdig. Maar mij hoor je niet klagen! De rekening van 696.000 kwacha (zo’n €210,-) werd betaald door dr. Nouwen. Topvent! We liepen rond 22.00 uur weer terug, tocht van een klein half uurtje. Het was volle maan, dus dat scheelde in het vinden van de weg.

We speelden toch nog maar een paar potjes ‘Wie ben ik’ en met 1000 milligram ibuprofen wegens een opspelende verstandskies dook ik rond 00.30 uur m’n bed in.

Tegen al mijn principes in stond de wekker om 07.30 uur. Op zondag! Maar goed, we moesten naar de kerk. We werden opgehaald door een Amerikaan. Toen ik vroeg hoe laat de dienst normaliter begon, luidde zijn antwoord: “Can be any time. Just when they want”. Mooi hè, die Ubuntu cultuur. Had er op zich wel zin in, want zo’n bezoek leek me wel bijzonder. En dat werd het. De kerk, een kwartiertje lopen, zat bomvol (de community in Macha is erg gelovig). De dienst begon met een gebed, maar al snel kwamen allerlei zangers en zangeressen, jong en oud, naar voren en werden de leukste liedjes gezongen, meestal staand. Na een half uur werden wij als nieuwkomers in de community naar voren geroepen om onszelf voor te stellen, net als we in de kapel bij MICS deden. Naam, woonplaats, hoe lang we blijven en wat we komen doen. Er zat zeker 800 man in de kerk. Echt iedereen die ik de afgelopen week heb ontmoet was aanwezig. Toen ik begon met "Mwabuka buti!" lag iedereen al dubbel, dus dat was een succes. Na anderhalf uur begon de dominee te preken. Als snel dwaalde mijn geest af tijdens zijn zeker 45 minuten durende betoog over The Lord. Na dik twee uur in een volle, warme en stinkende kerk was de dienst afgelopen. Toch vond ik het weer superleuk.

’s Middags zaten we een uurtje in de zon en om 16.00 uur stond er een volleybalwedstrijd tegen een groep Zambianen op het programma. Helaas, weer verloren, maar we komen dichterbij.

Godzijdank is m’n kiespijn nu weer verdwenen. Ik leek ook aan de beurt te zijn voor een paar dagen diarree, maar dat lijk ik alweer te hebben overwonnen.

Vanavond gaan we The Green Mile kijken, eindelijk eens een behoorlijke film. Morgen ben ik vrij geroosterd in het ziekenhuis, maar zoals iedere dag zal ik wel weer een hoop meemaken.

De eerste week in Zambia zit erop en ik beleef hier de tijd van mijn leven. Nog vijf te gaan, heerlijk!