Laatste dagen in Macha

Zaterdagochtend was ik vrij en heb een aflevering van Frozen Planet gekeken. Sir David Attenborough wist me zelfs in de brandende zon nog koude rillingen te bezorgen.

‘s Middags hadden we om 16.00 uur een rondvlucht boven Macha geregeld. Er bevindt zich op een klein uur lopen een geïmproviseerde start-/landingsbaan (klein strookje asfalt onder zand en stenen) van het Macha ABFA Airport en een hangar met Cessna 206, een klein vliegtuigje met zes stoelen. De piloot was Guillermo, een Canadees die in Macha woont en behoort tot Flying Mission Zambia. Aardige vent met de nodige humor.

Terwijl we richting het vliegveldje liepen, begon het steeds meer bewolkt te worden. Vreemd, want we hebben de afgelopen weken slechts een enkel wolkje de strak blauwe hemel voorbij zien trekken.

De piloot instrueerde ons van tevoren wat de planning was. Hij zou ons in drie groepen een rondvlucht geven van een kleine 10 minuten. Daarna stelde hij voor om een gebed uit te spreken, waarin hij God vroeg zorg om ons te dragen en plezier te laten beleven tijdens de vlucht. Geen van ons had daar echt behoefte aan, maar aangezien de bewolking dikker en dikker werd, gaven we hem alle tijd om de gunsten van boven te vragen.

Daarna was het tijd om in het vliegtuigje te stappen. Ik zat in de eerste groep samen met Frank, Nicole (met vliegangst) en Stieneke. Mij was de stoel van de copiloot gegund: cool! Ik had een headset en was zodoende in direct contact met de piloot, zat met een tweede stuur tussen mijn benen en had twee reservepedalen bij mijn voeten, vergelijkbaar met een lesauto. Guillermo deed onze gordels om, zette de motoren aan, deed de controles en zocht contact met eventueel andere vliegtuigen in de buurt. Nadat alle verplichte gegevens waren genoteerd, konden we gaan taxiën: 50 meter tot de strook asfalt. Het was inmiddels flink gaan waaien, er vielen zelfs een paar druppels en in de verte was gedonder te horen, maar hij draaide zonder aarzeling de startbaan op en trapte het gaspedaal diep in. Er liepen nog twee mensen over de startbaan, maar we stegen net op tijd op om ze te ontwijken. Het vliegtuigje trilde behoorlijk, maar Guillermo keek erg zelfbewust uit z’n ogen. Hij vloog ons met soms redelijk wilde bochten over de dam, de watertoren, het ziekenhuis, het restaurant en de hangar om te zwaaien naar onze collega’s op de grond. Daarna trok hij het stuur naar zich toe en het vliegtuig ging de hoogte in. Wat was hij van plan?! Na een paar seconden duwde hij het stuur weer van zich af en de neus van het vliegtuig kantelde naar beneden. We kwamen allemaal omhoog van onze stoelen en mijn fototoestel ging z’n eigen gang. Wow, we waren gewichtloos! Vervolgens zag ik de aarde met een rotvaart op ons af komen en er ging een alarm af. Daarop besloot Guillermo toch maar het vliegtuig wat te horizontaliseren. Die mafkees was gewoon aan het stuntvliegen! Een minuutje later zette hij het vliegtuig weer aan de grond, terwijl de adrenaline nog door ons lijf gierde.

Wij stapten uit en een vier nieuwe, zeer enthousiaste studenten stapten het vliegtuig in. Gaaf om te zien hoe dat vliegtuig tekeer gaat in de lucht, vooral tijdens dat stuntgedeelte. Om 17.15 uur was iedereen geweest. We maakten nog een groepsfoto, betaalden hem (kosten: omgerekend €8,05) en liepen terug naar de Dorm. Best een eind, want we waren maar net op tijd terug voor het avondeten van 18.00 uur.

Na het eten brak de hel daadwerkelijk los. De regen kwam met bakken uit de hemel en donder en bliksem maakte zich meester van een pikzwarte hemel. Het regenseizoen werd op een waardige manier geopend. Het schouwspel trok veel blanke toeschouwers; voor de Zambianen zelf is het de komende maanden dagelijkse kost.

De bliksem kwam op een gegeven moment wel erg dichtbij toen donder en schicht op exact hetzelfde moment insloegen. Een gigantische knal was het gevolg en niet veel later trok een flinke brandgeur voorbij. Het bleef nog de hele avond regenen en onweren.

Zondagochtend hadden we ons niet ingeschreven voor ontbijt. We liepen rond 10.00 uur naar een winkeltje vlakbij om brood te halen. Omdat de vrouw achter de toonbank drukker was met haar telefoon dan met de klanten, duurde het een eeuwigheid. ’s Middags keken we weer een film (The Notebook) en om 16.00 uur werden we verwacht op het volleybalveld. De zon was doorgekomen en de lucht was blauw als nooit tevoren. Met een klinkende overwinning op zak smaakte het avondeten uitstekend.

’s Avonds hadden we met Guillermo, de piloot, afgesproken om eens op visite te komen bij hem thuis. Na bijna een uur te hebben gelopen met zes anderen (de rest bleef thuis om te werken aan hun presentatie van woensdag) kwamen we aan. Een mooi huis inclusief heerlijke bank; ook wel weer eens lekker. We werden zeer gastvrij ontvangen met een brownie en overheerlijk bolletje vanille-ijs. Er was nog een Duits gezin (echtpaar dat werkt als onderzoeker/docent/vrijwilliger bij de basisschool op de Ubuntu-campus met hun twee kinderen). Guillermo stelde voor om een paar spellen te spelen. Een Afrikaans rollenspel, een dobbelspel en een kaartspel vulden de avond. Al vroeg ging het Duitse gezin terug naar hun huis (niet voordat Guillermo een nieuw gebed had uitgesproken op deze mooie avond), maar wij bleven nog. Het was echt gezellig, want de gastheer had mooie verhalen en bij ieder spel kon je een Mars of Snickers winnen (mijn dank gaat uit naar Frank voor een halve Snickers). Ook stond er een bak chips en popcorn op tafel. En daar kun je erg veel zin in hebben na drie weken niets, kan ik je vertellen.

Om 23.30 uur besloten we naar huis te gaan. Guillermo bedankte ons oprecht voor onze aanwezigheid, maar hij liet ons niet naar huis lopen. In de kofferbak van zijn Jeep bracht ik de terugreis door; nu weet ik hoe het voelt om een hond te zijn. Maar mij hoor je niet klagen! We namen afscheid en gingen direct naar bed, want de volgende ochtend stond de wekker op tijd.

Wieteke en ik waren ingedeeld op de maternity ward. De arts, dr. David, zou een erg vriendelijke man zijn die alles goed probeert uit te leggen aan studenten, zo vertelden anderen. Dat bleek de waarheid. Hij was al klaar op het blok waar (aanstaande) moeders liggen te wachten op of bekomen van een bevalling, want hij was ’s nachts om 03.00 uur begonnen vanwege een spoedgeval. Wij kwamen binnen terwijl hij bezig was met de visite op het blok waar premature kinderen liggen (die dus te vroeg geboren zijn). Al snel werden we geroepen door een zuster van de labour suite, het blok waar vrouwen daadwerkelijk bevallen. Toen we daar aankwamen, lag een vrouw op het punt om haar kind te baren. Sterker nog, het hoofdje was al te zien. Binnen no-time was het kind geboren, zonder ook maar één kick van de moeder. Een meisje van 16 jaar dat bevalt van haar eerste kind. Geen enkel geluid had ze geproduceerd. Bizar. Helemaal met in mijn achterhoofd de verhalen van andere studenten over een aantal zeer gecompliceerde bevallingen. Het kind werd gewogen en in een kleine box gelegd, zonder dat de moeder ook maar een blik had kunnen werpen op haar zoon. Dat is de normale gang van zaken.

Dr. David en wij hoefden niet meer te doen dan toekijken; we konden dus weer snel verder met de visite. We onderzochten de kinderen, soms bevallen na een zwangerschap van slechts 7 maanden, op een aantal reflexen, controleerden de fontanel en berekenden of ze al dan niet extra voeding nodig hadden. Het standaard beleid bestaat uit het warm en zoet houden van kinderen ("Keep them sweet, keep them warm", zei dr. David steeds). Aangezien ze hier geen couveuses hebben, draait de verwarming overuren op de afdeling waardoor de temperatuur soms verstikkend hoog kan zijn. In een ander bed lag een tweeling van 24 dagen oud, geboren na een zwangerschap van 8 maanden. Ze werden Twin A en Twin B genoemd, want de meeste kinderen krijgen pas een naam als de ouders overtuigd zijn dat ze het overleven. Ze waren echt klein, maar ze maakten het de afgelopen dagen goed en vorderden gestaag.

Vervolgens gingen we naar de labour suite, want het was erg druk. Alle vijf de bedden waren bezet door vrouwen die dezelfde dag nog zouden bevallen. Er wordt niets van privacy gehanteerd; ramen, deuren en gordijnen staan gewoon open. Ook tijdens bevallingen. Hygiëne was ook ver te zoeken. Het leek wel of de hele regionale gemeenschap spinnen en gekko’s zich hadden verzameld voor een vergadering.

Terwijl dr. David bezig was met een vaginaal onderzoek om de ontsluiting van een hoogzwangere vrouw te meten, werden we opgeschrikt door gekreun van de buurvrouw. Zij wist niet meer waar ze het moest zoeken van de pijn. Dr. David deed ook bij haar vaginaal onderzoek, waarbij zijn complete hand naar binnen ging. Hij besloot haar naar het Operation Theatre te brengen voor een keizersnee, waarbij hij ons uitnodigde om mee te gaan. Toen we het 20-jarige meisje de gang op reden, lag er een andere patiënt kotsend op de grond. Ze was zaterdag (tijdens het noodweer) geraakt door een bliksemschicht, haar heup was gewond en er was geen hartslag van haar kind meer te horen. Daardoor was zij ook psychisch nogal van slag. We hadden geen tijd voor haar en liepen door naar de OK. Ik had verwacht dat we alleen zouden toekijken, want het is natuurlijk een redelijk grote ingreep. Maar al snel vroeg dr. David of ik ‘m wilde assisteren. Huh, tijdens een keizersnee? Tjakka! Ik waste mijn handen, kreeg steriele handschoenen en jas aan en stond weer klaar. De incisie was zo’n 20 cm groot en dr. David prepareerde de spieren en vliezen vrij. Daarna maakte hij een kleine snee in de baarmoeder zodat het herstel snel gaat. Maar zo’n snee is lang niet groot genoeg om het kind ter wereld te brengen. De manier om dat wel te doen, is die snee groter te maken door te trekken. En dat gaat hardhandig. Dr. David hing aan de ene kant, ik aan de andere kant met vol gewicht aan de snee. Langzaam maar zeker werd de ruimte groot genoeg. Het kind lag echter niet in de juiste positie, dus het kostte nogal wat moeite om dat voor elkaar te krijgen. Dr. David stopte zijn hele hand in de baarmoeder en legde het kind goed. Ik duwde op de bovenbuik en ineens floepte het hoofdje van het kind eruit. Helemaal verfrommeld. De arts trok de rest van zijn lichaam eruit en vroeg mij om de navelstreng door te knippen. Best cool. Het kind werd overgenomen door een andere arts en begon na een paar goeie tikken zelfstandig te ademen. Dr. David begon met het verwijderen van de overblijfselen van de placenta en tot slot met het hechten van de incisie. Een grote hoeveelheid bloed beperkte het overzicht enorm. Hij vroeg mij dan ook vaak om de wond schoon te deppen, tangen vast te houden, hechtingen te controleren en hechtdraad af te knippen. Heb nog nooit zoveel mogen doen! Na een dik uur zat het erop. Operatie geslaagd!

Toen we terugkwamen op de afdeling lag het zojuist ter wereld gebrachte kindje alleen in een kleine box. Best wel maf dat zo’n kind van nog geen half uur oud helemaal alleen wordt gelaten, geen enkele controle. Maar hij zag er goed uit, dus dat was mooi. Toen we weer bij dr. David gingen kijken, had hij z’n hand alweer in een nieuwe vagina zitten, dit keer van een vrouw van 43 jaar die gisteren was bevallen van haar tiende (!) kind. Er waren nog te veel resten van de placenta achtergebleven in de baarmoeder, dus die moesten worden verwijderd. Op naar Operation Theatre, waar we net vandaan kwamen, voor een D&C (Dilatation & Curretage). Daar heb ik al eerder over heb geschreven: vrouw in een typische gynaecologische houding, baarmoederhals oprekken en baarmoeder leegschrapen. Niet al te smakelijk. De ingreep duurde niet langer dan een kwartier, waarna we teruggingen naar de afdeling. Daar deed dr. David voor de verandering een paar vaginale onderzoeken. Toen wij op OK stonden, was één van de vrouwen op de afdeling ongecompliceerd bevallen van een gezond kind. Ze moest alleen even worden gehecht.

Het was al 13.00 uur geweest en we stonden gepland tot 11.30 uur, dus dr. David ging naar huis om te douchen en shima te eten (hij was al 12 uur aan het werk, maar zou nog een paar uur verder gaan na de lunch) en stuurde ons terug naar de Dorm. Aangezien het bezoekuur net was begonnen, kwamen familieleden van patiënten in grote getale het ziekenhuis in. Echt, zoiets heb ik nog nooit gezien, wat een drukte. We wurmden ons tussen de menigte door een weg naar buiten. We waren compleet gesloopt. Het was een chaotische dag en we hebben weer een hoop gezien en meegemaakt!

De lunch was al afgelopen, maar de koks hadden ons gezien en kwamen een maaltijd brengen. Dat ging er wel in! Om 14.30 uur hadden we college. Niet geheel tot onze verbazing was de docent 45 minuten te laat. De rest van de dag hebben we aan onze presentatie gewerkt en een film gekeken. Internet lag er nog steeds uit, dus ik dook al om 22.00 uur mijn bed in.

Vanochtend stond ik met Justin op het rooster in het Operation Theatre. Officieel voor de tweede keer, maar het was al de zesde keer dat ik op OK kwam. We waren er om 08.00 uur, maar de voorbereidingen duurden lang en de eerste arts arriveerde pas een uur later. Dr. Spurrier was de chirurg. Vanwege de drukte werd een andere arts opgeroepen om in de Minor Surgery Room te opereren.

Dr. Spurrier gaf één van ons de kans om te assisteren bij een hernia umbilicalis (navelbreuk). Justin had nog nooit steriel gestaan en ik al drie keer, dus gunde hem de mogelijkheid. De operatie duurde een klein uur, waarbij Justin hier en daar een tang mocht aangeven en vasthouden. Daarna namen we een kijkje op de kleine OK, waar een jongen werd besneden. Uiteindelijk hebben we de fysiotherapeut twee keer geholpen met het zetten van een fractuur. De patiënt werd onder narcose gebracht, Justin hing samen met een arts aan de schouder en ik trok met de fysiotherapeut aan de pols. Een vijfde persoon drukte de gebroken botten van de pols recht op elkaar, waarna het in die stand werd gegipst. Dezelfde procedure herhaalden we bij de volgende patiënt. Nadat we een duim hadden ingegipst die was gebroken doordat er een koe op was gaan staan, gingen we terug naar de Dorm.

Om 15.00 uur hadden we het laatste college. We zijn daarna langs Marjory (Head of Housekeeping) gegaan om het eten en de was af te rekenen met de miljoenen kwacha’s die we in Lusaka hadden gepind. Om 17.00 uur hadden we de laatste pot volleybal waar een hoop Zambianen kwam opdagen. Straks moeten we echt eens serieus gaan zitten aan de opdracht die we morgen moeten presenteren, ben ik bang.

Morgenochtend hebben we vanaf 08.30 uur de presentaties. Hopelijk zijn we op tijd klaar, want om 10.30 uur staat onze chauffeur Danny bij de Dorm om ons naar Livingstone te rijden voor vier dagen vakantie! Woensdagavond de Booze Cruise, donderdagochtend raften over de Zambezi rivier, donderdagmiddag naar de Victoria Falls en Devil’s Pool, ’s avonds feesten bij het zwembad van Jollyboys Backpackers, vrijdagochtend naar Botswana voor een tweedaagse safari en zondagochtend microlighten boven de Falls. Daarna volgt een lange rit naar Lusaka, waar we de laatste 11 dagen van onze trip zullen doorbrengen.

Ons verblijf in Macha is snel gegaan. We hebben ontzettend veel meegemaakt en een hele mooie, heftige en gezellige tijd beleefd. Ons onderkomen in de Macha Dormitory was geweldig. Eigenlijk had het niet beter gekund. Aan de ene kant zou ik hier nog een jaar kunnen blijven, maar andere kant: ik kan niet wachten om naar Livingstone te gaan!

Ik heb geen idee hoe de internetfaciliteiten op de andere locaties zijn, maar dat merken jullie snel genoeg. Hopelijk kan ik binnenkort weer een blogje plaatsen. En anders: ik overleef wel!

Groetjes!